Fethiye schrijft mij: “Ik denk altijd dat anderen het beter kunnen. Dat ik lang niet zo goed ben. Terwijl anderen mij blijkbaar anders zien”. Herkenbaar? Hoe ga je met deze zelftwijfel om? Welke inzichten uit de wetenschap kunnen helpen waardoor je zelftwijfel vermindert en meer vertrouwen in jezelf krijgt?
Jezelf vergelijken met anderen en de conclusie “anderen kunnen het beter” is een veelvoorkomende vorm van zelftwijfel en kan een obstakel zijn voor het vergroten van je zelfvertrouwen. Laten we eerst eens kijken naar de oorzaak van jezelf vergelijken met anderen, daarna deel ik 5 tips met je – gebaseerd op de wetenschap- die je helpen hier minder last van te hebben.
Inhoudsopgave
Jezelf vergelijken met anderen; waarom doen we dit?
Sommige zaken zijn goed te meten, denk aan KPI’s, een bepaalde positie die je wilt bereiken in je carrière of het aantal klanten dat je wilt. Je kunt heel concreet meten of je het wel, niet of bijna gehaald hebt. Denk maar aan de rode, gele en groene KPI-kleuren op je werk. Of aan de positie die je nu hebt en of je al dichter bij je doel bent gekomen.
Daarentegen kunnen we ons zelfbeeld en hoe we over ons zelf denken helaas niet objectief vaststellen. Hoe kun je concreet meten of je ‘goed genoeg’ bent?
Volgens socioloog Charles Horton Cooley ontwikkelen we ons zelfbeeld door te observeren hoe anderen ons zien, hij noemt dit ‘The looking-glass self’, vertaald in het Nederlands naar spiegelbeeld. We spiegelen ons aan onze omgeving (denk aan je collega’s, manager, vrienden, ouders etc. etc.) en op basis van hun ‘feedback’ concluderen we vervolgens of we het goed doen of niet.
Jezelf vergelijken met anderen zorgt er voor dat je kunt zien of iets je beter of slechter afgaat. Is die collega of mede ondernemer beter of slechter in presenteren, cijfers, het politieke spel?
Mensen met een gezond zelfvertrouwen vergelijken zichzelf wel met anderen, maar hangen er minder conclusies aan; ze hebben kort gezegd ‘meer schijt’ aan wat anderen vinden. Terwijl als je weinig zelfvertrouwen hebt, ga je meer op zoek naar bevestiging in de buitenwereld, met alle gevolgen van dien.
Hoe kom je af van jezelf vergelijken met anderen en dit vervelende gevoel van ‘anderen kunnen dit beter’? Hierbij 5 concrete tips die je kunnen helpen, gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek.
Tip #1: Niemand is perfect
Niemand is perfect en iedereen maakt fouten; ook al zie je dat niet altijd. Vaak zie je alleen het uiterlijke beeld van anderen en niet wat er achter hun perfecte façade speelt. En vergelijk jij hun successen met jou eigen twijfels en tekortkomingen. Kortom, vergelijk jouw zelftwijfel en mentale shit niet met andermans successen. Ook de ander heeft zijn tegenslagen en twijfels, ook al zie je die niet altijd!
Tip #2: Vergelijk jezelf met jezelf
Weet je bijvoorbeeld dat kleine kinderen vooral bezig zijn met wat ze eerst nog niet konden en nu wel? Eerst konden ze nog niet lezen, nu wel! Eerst konden ze nog geen veters strikken, nu wel! Rond de puberteit verandert dit en gaan we onszelf vergelijken met anderen. Helaas zijn we zo geprogrammeerd dat wij vooral zien wat we niet kunnen of waar we minder in zijn.
In plaats van jezelf vergelijken met anderen, concentreer je op je eigen prestaties en vooruitgang. Waar stond je drie jaar geleden qua kennis en kunde in je werk? Kijk eens terug en maak een lijstje wat je ondertussen allemaal gedaan én geleerd hebt! Hierdoor kun je je zelfvertrouwen vergroten en trots zijn op wat je allemaal al wél hebt bereikt.
Tip #3: Droom groots, zet kleine stapjes!
Het is belangrijk om realistische verwachtingen te stellen voor jezelf en anderen en te beseffen dat iedereen uniek is en op verschillende manieren excelleert. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat het stellen van realistische verwachtingen voor jezelf en anderen geassocieerd is met verhoogd zelfvertrouwen en verminderde stress.
Die hoge lat die je jezelf oplegt, maakt alleen maar dat de kans op falen toeneemt en dat je vervolgens de conclusie trekt: zie je wel, ik kan dit niet! Waarom zou je voorop in het peloton willen fietsen, als je net hebt geleerd om zonder zijwieltjes te fietsen? Je mag er zeker naar toe werken, maar je hoeft het niet nú al te kunnen. Dit sluit automatisch aan bij de volgende tip:
Tip #4: Streef naar vooruitgang
Het leren van nieuwe vaardigheden en kennis kan je zelfvertrouwen vergroten omdat je ziet dat je in staat bent om nieuwe dingen te leren en te bereiken. Onderzoek van Professor Teresa Amabile laat zien dat de grootste motivator op werk, niet het salaris is, maar de vooruitgang die je boekt. Vooruitgang in de projecten die je doet, maar ook vooruitgang in je kennis en vaardigheden.
Het gaat bij kennis en vaardigheden niet om ‘wie weet het meest’, maar om dat je inziet dat je altijd leert en groeit. En dat werk geen competitie of strijd is die je kunt winnen of verliezen: vier je vooruitgang! En dat sluit weer aan bij de laatste tip:
Tip #5: Wees mild naar jezelf toe
Vaak zijn we snoeihard richting onszelf, terwijl als een goede vriend of vriendin in dezelfde situatie zou zitten, je veel vriendelijker zou reageren, met veel meer begrip.
Er is veel wetenschappelijk bewijs dat door mild naar jezelf toe te zijn (zelfcompassie), je zelfvertrouwen vergroot, stress verminderd en een beter humeur oplevert. Zelfcompassie gaat over een andere manier naar jezelf kijken, vanuit het perspectief van een ander. Dr. Kristin Neff en Roos Vonk zijn experts op het gebied van (zelf-)compassie en hebben hier veel onderzoek naar gedaan.
Bonus-tip
Een laatste interessant onderzoek van psycholoog Simine Vazire van de Universiteit van Melbourne laat zien dat mensen beter in staat zijn om de interne zaken zoals gevoelens, verdriet en angst zelf te beoordelen. Maar bij gedrag dat zich buiten de mens afspeelt – denk aan aantrekkelijkheid, intelligentie en creativiteit – kunnen anderen dat beter inschatten. Dus wellicht hebben die collega’s gewoon gelijk dat jij meer kunt dan dat je zelf denkt!
Ik ben benieuwd welke tip jij meeneemt; deel het hieronder!
Als je jezelf vergelijken met anderen, denken dat anderen beter zijn jou blijft belemmeren, is het misschien verstandig om hulp te zoeken. Mocht je willen werken aan je zelftwijfel en zelfvertrouwen gebaseerd op wetenschappelijke inzichten en tools, neem dan eens een kijkje bij het 12 wekenprogramma Zakelijk Zelfvertrouwen. Heb je last van een trauma, zoek dan een therapeut.
Bronnen:
Jones, Julie. (2015). The Looking Glass Lens: Self-concept Changes Due to Social Media Practices. 4. 100.
Culatta, E., & Clay-Warner, J. (2021). Falling Behind and Feeling Bad: Unmet Expectations and Mental Health during the Transition to Adulthood. Society and Mental Health, 11(3), 251–265.
Neff, Kristin & Vonk, R.. (2008). Self-Compassion Versus Global Self-Esteem: Two Different Ways of Relating to Oneself. Journal of personality. 77. 23-50. 10.1111/j.1467-6494.2008.00537.x.
Neff, K. D. & Germer, C. (2017). Self-Compassion and Psychological Wellbeing. In J. Doty (Ed.) Oxford Handbook of Compassion Science, Chap. 27. Oxford University Press.
Neff, K. D., Hsieh, Y.-P., & Dejitterat, K. (2005). Self-compassion, Achievement Goals, and Coping with Academic Failure. Self and Identity, 4(3), 263–287.
Amabile, Teresa M., and Steve J. Kramer. The Progress Principle: Using Small Wins to Ignite Joy, Engagement, and Creativity at Work. Harvard Business Review Press, 2011.
Vazire, S. (2010). Who knows what about a person? The self–other knowledge asymmetry (SOKA) model. Journal of Personality and Social Psychology, 98(2), 281–300. 7908